Yeni salgında cinsel yolla bulaşma rol oynayabilir.
Bilim insanları, çiçek hastalığına sebep olan daha az ölümcül bir akrabası virüsün neden dünya çapında bu kadar farklı toplumda az sayıda da olsa ortaya çıktığını anlamaya çalışıyorlar.
İlk defa 1950’lerin sonlarında araştırma için kullanılan laboratuar maymunlarda görüldüğü için bu yanlış isim verilmişitir. Muhtemel ana konakçısı fare gibi kemirgenler veya diğer küçük memelilerdir.
Maymunçiçek virüsü, çiçek hastalığı virüsünün (smallpox), daha nadir görülen ve daha az tehlike arz eden bir akrabasıdır. Büyük oranda cinsel yolla (sadece homoseksüellerde) ve nadiren diğer biyolojik sıvılarla (tükürük, kan, vs) bulaşır.
Günümüzde ilk vaka (indeks hasta) 7 Mayıs 2022’de İngiltere’de ortaya çıktı ve an itibarı ile dünyada 120 kadar vaka rapor edildi. Ana merkezi eskiden beri Afrika (özellikle Kongo, Zaire, Nijerya) olarak biliniyor.
Çiçek hastalığının 1980’de eradike (yeryüzünden sislinmesi) ve bu nedenle yaklaşık bu tarihten beri çiçek aşısının toplumlarda artık yapılmaması nedeniyle, birkaç gündür bilim dünyasının (va tabi halkın) dikkati koronadan maymunçiçeğine çevirdi.
Maymunçiçek virüsü (monkeypox); insan çiçek virüsü (smallpox), büyük baş hayvan virüsü (cowpox), at vürüsü (horsepox) gibi diğer çiçek virüslerinin de olduğu Ortopoksvirüsler cinsine ait bir tür virüstür. Poxvirus virionlarının uzunluğu 220 ila 450 nm ve genişlik ve derinliği 140 ila 260 nm arasındadır ve elektron mikroskobunda pürüzsüz, yuvarlak dikdörtgenler şeklinde görünürler.
Virüsle enfekte olan çoğu insan birkaç hafta içinde iyileşir. Enfekte olmuş birçok insan virüsü asla başkasına bulaştırmaz. Yani diğer bir deyimle, solunum virüsleri olan grip veya koronavirüs gibi bulaşıcı değildir. Aynı zamanda, hastaların hiçbiri şu ana kadar ciddi şekilde hastalanmadı veya hastanede kalmadı. Bu yönleri ile maymunçiçek virüsü yüzyıllar boyunca enfekte ettiği insanların %30’unu öldüren çiçek virüsüne benzemez.
Dün, 2018 ve 2019’da Nijerya’dan Singapur, İsrail ve ABD’ye geçiş yaptığı düşünülen ilk maymunvirüsü genomu genomunu yayınladı.
Maymun çiçeği çok nadirdir ve lezyonları, su çiçeği ve frengi gibi diğer hastalıklara benzer. HIV’den ~20 kat, koronavirüsten ~5 kata daha büyük genomu vardır.
Merak edilen nokta ise, >40 yılı aşkın süredir yapılmayan bir aşı olduğundan, toplumun bu kesiminin yani 40 yaş altı insanların bu virüse (maymunçiçek virüsü) vereceği tepkdir. Çünkü, hem çiçek hastalığı geçirmiş insanlar hem de çiçek aşısı olmuş insanların bu hastalığa yani maumunçiçek virüsüne karşı da koruma sağladığı bilinmektedir.
Avrupa ve Kuzey Amerika’da çiçek ve maymun hastalığına karşı koruma sağlayan iki aşı mevcuttur. Emergent BioSolutions tarafından üretilen bir aşı, çiçeği yeryüzünden silme kampanyası sırasında kullanılan aşıya yani vaksinyaya (vaccinia) oldukça benzemektedir. Ancak çiçek aşısı gibi bu aşının da bazen getirisi götürüsünü karşılamamaktadır. İneklerden elde edilen (cowpox) ancak insanlarda hastalık oluşturmayan Tamamen canlı bir aşı Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde bu aşı ciddi hastalıklara ve hatta ölüme neden olabilmekteidir. Bir diğer aşı Bavyera Nordic tarafından geliştrilmiş olan ve daha az yan etkiye neden olması için tasarlanmış, çoğalmayan bir aşı formu kullanır. An itibarı ile bu aşı maymun çiçeği için onaylanmış tek aşıdır.
Şiddetli maymun çiçeği vakalarını tedavi etmek için ilaçlar da mevcuttur. Bunlardan biri tecovirimat olup 2018’de FDA tarafından çiçek hastalığını tedavi etmek için onaylanan ilk ilaçtır. İnsan denemelerinde güvenli ve diğer yakın ilişkili virüslerin verildiği hayvanlarda etkili olduğu kanıtlanmıştır. Benzer verilere dayanarak, FDA geçen yıl çiçek hastalığı için ikinci bir ilaç olan brincidofovir‘i onaylamıştır.
İlaçlar ve aşılar, bu salgının ciddiyetini ve kapsamını sınırlamak için umut sunsa da, 18 Mayıs’ta yayınlanan bir DSÖ açıklaması, “bu karşı önlemlerin henüz yaygın olarak mevcut olmadığı” konusunda uyarıda bulunuyor.
Kaynak
Bilim Blogu: Zor Olanı Sormak! 